BACOPA MONIERI...ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ ΤΟΥ ΑΛΤΣΧΑΪΜΕΡ

Bacopa monnieri (Μπακόπα του Μονιέ): Ένα θαυματουργό βότανο για την αντιμετώπιση προβλημάτων μνήμης και του Αλτσχάιμερ

Το bacopa monnieri, κοινώς γνωστό ως υδροΰσσωπος, είναι ένα βότανο που χρησιμοποιείται συχνά στην Αγιουρβέδα (στην παραδοσιακή ινδική ιατρική). Στην Ινδία είναι γνωστό ως brahmi. Η λήψη του bacopa monnieri έχει αποδειχθεί ότι βελτιώνει την νόηση, μέσω της μείωσης του άγχους. Είναι επίσης αποτελεσματικό για τη βελτίωση του σχηματισμού μνήμης. Αν και οι επιπτώσεις αυτού του είδους έχουν συνήθως μελετηθεί σε ηλικιωμένους ασθενείς, το bacopa monnieri φαίνεται ότι επηρεάζει και τους νέους, καθιστώντας το ένα χρήσιμο νευροπροστατευτικό. Νευροπροστατευτικό είναι ένας όρος που χρησιμοποιείται για συμπληρώματα ή βότανα που καταναλώνονται κυρίως για τις επιδράσεις τους στον εγκέφαλο. Τα συμπληρώματα ή τα βότανα που θεωρούνται ότι αυξάνουν τη γνωστική ικανότητα, τη συγκέντρωση και την ετοιμότητα, ομαδοποιούνται κάτω από αυτόν τον όρο. Το bacopa monnieri αλληλεπιδρά με τα συστήματα που αφορούν στην ντοπαμίνη και στη σεροτονίνη, αλλά ο κύριος μηχανισμός του σχετίζεται με την προώθηση της επικοινωνίας των νευρώνων. Αυτό επιτυγχάνεται με την αύξηση του ρυθμού με τον οποίο το νευρικό σύστημα μπορεί να επικοινωνεί, αυξάνοντας την της ανάπτυξη των νευρικών απολήξεων, που ονομάζονται επίσης δενδρίτες. Το bacopa monnieri είναι επίσης ένα αντιοξειδωτικό.

Το bacopa monnieri χρησιμοποιείται για τη νόσο του Αλτσχάιμερ, τη βελτίωση της μνήμης, το άγχος, τη διαταραχή ελλειμματικής προσοχής-υπερκινητικότητας (ADHD), τις αλλεργικές καταστάσεις, το σύνδρομο ευερέθιστου εντέρου, και ως γενικό τονωτικό για την καταπολέμηση του στρες (προσαρμογόνο). Οι άνθρωποι λαμβάνουν επίσης το bacopa monnieri για τη θεραπεία του πόνου στην πλάτη, τη βραχνάδα, τις ψυχικές ασθένειες, την επιληψία, τον πόνο στις αρθρώσεις και τα προβλήματα σεξουαλικής απόδοσης τόσο στους άνδρες όσο και στις γυναίκες.

Το bacopa monnieri θα μπορούσε να αυξήσει ορισμένες χημικές ουσίες του εγκεφάλου που εμπλέκονται στη σκέψη, τη μάθηση και τη μνήμη. Μερικές έρευνες δείχνουν ότι μπορεί επίσης να προστατεύσει τα κύτταρα του εγκεφάλου από τα χημικά που εμπλέκονται στη νόσο του Αλτσχάιμερ. Ορισμένες έρευνες δείχνουν ότι η λήψη εκχυλισμάτων Bacopa βελτιώνει τη μνήμη σε κατά τα άλλα υγιείς ενήλικες μεγαλύτερης ηλικίας. Επίσης η λήψη εκχυλισμάτων Bacopa φαίνεται ότι βελτιώνει τη μνήμη και τον οπτικο-κινητικό συντονισμό (συντονισμό χεριού-ματιού) σε παιδιά ηλικίας 6-8 ετών. [Η ικανότητα να ελέγχουμε την κίνηση του χεριού μας με τα μάτια μας ονομάζεται οπτικο-κινητικός συντονισμός και είναι απαραίτητη για να συντονίζουμε τις κινήσεις μας ανταποκρινόμενοι σε ό, τι βλέπουμε. Γνωστός και ως Οπτικο-Κινητική Ολοκλήρωση, ο συντονισμός χεριού-ματιού είναι η ικανότητα ελέγχου της κίνησης του χεριού όπως αυτή προκύπτει μετά από ένα οπτικό ερέθισμα. Το παιδί που συναντάει προκλήσεις στην πραγμάτωση μιας τέτοιας ενέργειας, αδυνατεί να συντονίσει τις κινήσεις του σώματός του σαν ανταπόκριση σε αυτό που βλέπει. Το εύρος των ικανοτήτων που επηρεάζει αυτή η δεξιότητα είναι τεράστιο. Ο συντονισμός χεριού-ματιού επηρεάζει την ικανότητά μας να ζωγραφίζουμε, να σχεδιάζουμε βασικές «πινελιές» και εικόνες, να βρίσκουμε το δρόμο μας μέσα από ένα λαβύρινθο (παιχνίδι) ή να ενώνουμε κουκίδες. Επηρεάζει τη γραφή, το κράτημα μιας μπάλας, το χτύπημα της μπάλας με ρόπαλο, τη καλλιτεχνική δημιουργία, τη σύνθεση ενός παζλ, πώς να δένουμε τα κορδόνια μας, να περνούμε κλωστή σε βελόνα και να χρησιμοποιούμε ψαλίδι].

Ας εξετάσουμε τις μελέτες που δείχνουν ότι το bacopa monnieri ενισχύει τη μνήμη και καταπολεμά το Αλτσχάιμερ. Οι δραστικές ενώσεις του bacopa, γνωστές ως bacosides, αρχίζουν να αξιολογούνται για τις επιδράσεις τους στον εγκέφαλο και γενικότερα στην ανθρώπινη υγεία. Μερικές έρευνες έχουν δείξει ότι οι ενώσεις του bacopa επηρεάζουν θετικά τα εγκεφαλικά κύτταρα που παρακινούν την αναγέννηση των ιστών του εγκεφάλου (1). Σε μία μελέτη σε ζώα, η μακροχρόνια λήψη με bacosides έδειξε θεραπευτική αξία κατά του ταχέος εκφυλισμού που σχετίζεται με τη νόσο του Αλτσχάιμερ (2).

Το bacopa έχει μελετηθεί κλινικά για οξείες και χρόνιες επιπτώσεις στην γνωστική λειτουργία. Στους ενήλικες, φαίνεται ότι μόνο η χρόνια χορήγηση του βοτάνου συνδέεται με τη γνωστικο-ενισχυτικές επιδράσεις. Σε μια διπλή-τυφλή, ελεγχόμενη με εικονικό φάρμακο (placebo) μελέτη σε 38 υγιείς εθελοντές (ηλικίας 18-60), τα άτομα έλαβαν μία εφάπαξ δόση 300 mg εκχυλίσματος bacopa (τυποποιημένου με 55 % σε συνδυασμού bacosides Α και Β) ή εικονικό φάρμακο. Τα άτομα ελέγχθηκαν δύο ώρες μετά τη χορήγηση του φαρμάκου, που συμπίπτει με τη μέγιστη φαρμακοδυναμική δράση. Η οξεία χορήγηση αυτής της δόσης του εκχυλίσματος bacopa δεν οδήγησε σε σημαντικές αλλαγές στη γνωστική λειτουργία σε σύγκριση με τις αρχικές τιμές. Οι παράμετροι που αξιολογήθηκαν περιλαμβάνουν προσοχή, εργασιακή και βραχυπρόθεσμη μνήμη, λεκτική μάθηση, λήψη αποφάσεων, παγίωση της μνήμης, εκτελεστικές διαδικασίες, σχεδιασμό και την επίλυση προβλημάτων, ταχύτητα επεξεργασίας πληροφοριών και κινητική ανταπόκριση (3).

Από την άλλη πλευρά, έχουν καταδειχθεί σημαντικά γνωστικο-ενισχυτικά οφέλη με περισσότερη χρόνια χορήγηση των εκχυλισμάτων του bacopa. Αυστραλοί ερευνητές πραγματοποίησαν μια διπλή-τυφλή, ελεγχόμενη με εικονικό φάρμακο (placebo) δοκιμή 12 εβδομάδων χρησιμοποιώντας τα ίδια κριτήρια επιλογής ασθενών και ίδια δόση του εκχυλίσματος bacopa (300 mg ημερησίως) που περιέχει 55 % συνδυασμού bacosides, όπως και στην προηγούμενη μελέτη. 46 υγιείς εθελοντές (ηλικίας 18-60) επιλέχθηκαν τυχαία και ομοιόμορφα χωρίστηκαν σε ομάδες θεραπείας και εικονικού φαρμάκου (placebo). Η ίδια σειρά των τεστ, που χορηγήθηκε στην προηγούμενη μελέτη με την οξεία δοσολογία, χορηγήθηκε κατά την έναρξη, 5 και 12 εβδομάδες μετά την έναρξη της θεραπείας. Στο τέλος της μελέτης των 12 εβδομάδων, τα αποτελέσματα έδειξαν σημαντική βελτίωση στη λεκτική μάθηση, στην παγίωση της μνήμης και στην ταχύτητα της πρώιμης επεξεργασίας πληροφοριών στην ομάδα θεραπείας με σύγκριση με το placebo. Αυτές οι επιδράσεις δεν παρατηρήθηκαν κατά την έναρξη ή στις πέντε εβδομάδες. Τα αποτελέσματα αυτά μπορούν να αποδοθούν στις αντιοξειδωτικές ιδιότητες bacopa ή/και στην επίδρασή της στην χολινεργικών συστημάτων (4).

Η ικανότητα του bacopa να διαμορφώνει ή να ενισχύει τη γνωστική λειτουργία έχει επίσης μελετηθεί σε παιδιά. Σαράντα παιδιά από την αγροτική Ινδία (ηλικίες 6-8) χωρίστηκαν σε ομάδα θεραπείας και σε ομάδα εικονικού φαρμάκου (placebo), από 20 παιδιά σε κάθε μία ομάδα. Τα παιδιά στην ομάδα θεραπείας έλαβαν ένα κουτάλι του γλυκού σιροπιού Bacopa (350 mg σκόνης bacopa σκόνη/κουτάλι του γλυκού) τρεις φορές την ημέρα για τρεις μήνες. Η ομάδα του εικονικού φαρμάκου έλαβε ένα απλό σιρόπι (στοιχεία δεν είναι διαθέσιμα). Μια σειρά από τεστ μέτρησης αντιληπτικο-κινητικών και αντιληπτικών ικανοτήτων και του διαστήματος της μνήμης χορηγήθηκαν κατά την έναρξη και κατά το τέλος της θεραπείας. Παρατηρήθηκαν σημαντικές βελτιώσεις στην ενισχυμένη διερευνητική κίνηση, στις αντιληπτικές εικόνες μοντέλων και στην αυξημένη αντιληπτική οργάνωση και στην ικανότητα συλλογισμού (όπως μετρήθηκε από τον χρόνο αντίδρασης). Η μελέτη αυτή, ωστόσο, δεν ήταν διπλά-τυφλή (5).

Μια διπλή-τυφλή, τυχαιοποιημένη, ελεγχόμενη με εικονικό φάρμακο (placebo) δοκιμή διεξήχθη σε 36 παιδιά με διαγνωσμένη διαταραχή ελλειμματικής προσοχής/υπερκινητικότητας για μία περίοδο 16 εβδομάδων. 19 παιδιά έλαβαν εκχύλισμα bacopa (τυποποιημένο να περιέχει 20 % bacosides) σε μια δόση 50 mg δύο φορές ημερησίως για 12 εβδομάδες, και σε 17 άτομα δόθηκε εικονικό φάρμακο (placebo). Η μέση ηλικία των παιδιών και στις δύο ομάδες ήταν 8,3 χρόνια και 9,3 χρόνια, αντιστοίχως. Ενεργά φαρμακευτική αγωγή ακολουθήθηκε από τέσσερις εβδομάδες με placebo και τα παιδιά αξιολογήθηκαν σε πολλά τεστ γνωστικών λειτουργιών κατά την έναρξη, στις τέσσερις, στις οκτώ, στις 12 και στις 16 εβδομάδες. Παρατηρήθηκε σημαντικό όφελος στα άτομα που θεραπεύτηκαν με bacopa στις 12 εβδομάδες, όπως αποδεικνύεται από τη βελτίωση στην επανάληψη των προτάσεων και στη λογική μνήμη. Η αξιολόγηση έδειξε ότι οι βελτιώσεις αυτές διατηρήθηκαν στις 16 εβδομάδες (μετά από τέσσερις εβδομάδες από τη χορήγηση placebo) (6).

Η λήψη του bacopa monnieri με άδειο στομάχι μπορεί να προκαλέσει ναυτία, κράμπες, φούσκωμα και διάρροια. Δεν υπάρχουν αρκετές αξιόπιστες πληροφορίες σχετικά με την ασφάλεια της λήψης Bacopa εάν είστε έγκυος ή θηλάζετε.
Το bacopa monnieri μπορεί να συνδυαστεί με άλλα θρεπτικά συστατικά που έχουν φανεί ότι βοηθούν στη μνήμη, όπως φωσφατιδυλική σερίνη, φωσφατιδυλική χολίνη, gingko biloba και πολλά άλλα που αναλύονται στο βιβλίο μου «Νικήστε το Αλτσχάιμερ» (εκδ. Κάδμος, 2016).

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
1. Singh R.H., Narsimhamurthy K., Singh G., Neuronutrient impact of Ayurvedic Rasayana therapy in brain aging, Biogerontology, (6):369-74, 2008
2. Rastogi M., Ojha R.P., Prabu P.C., Devi B.P., Agrawal A., Dubey G.P.. Prevention of age-associated neurodegeneration and promotion of healthy brain ageing in female Wistar rats by long term use of bacosides, Biogerontology, (2):183-95, 2012
3. Nathan P.J., Clarke J., Lloyd J., et al., The acute effects of an extract of Bacopa monniera (Brahmi) on cognitive function in healthy normal subjects, Hum Psychopharmacol, 16:345-351, 2001
4. Stough C., Lloyd J., Clarke J., et al., The chronic effects of an extract of Bacopa monniera (Brahmi) on cognitive function in healthy human subjects, Psychopharmacology, 156:481-484, 2001
5. Sharma R., Chaturvedi C., Tewari P.V., Efficacy of Bacopa monnieri in revitalizing intellectual functions in children, J Res Edu Indian Med, Jan-June:1-12, 1987
6. Negi K.S., Singh Y.D., Kushwaha K.P., et al., Clinical evaluation of memory enhancing properties of memory plus in children with attention deficit hyperactivity disorder, Ind J Psychiatry, 42:Supplement., 2000

Μάριος Δημόπουλος
Διατροφολόγος-Συγγραφέας
Μέλος του American Council Applied Clinical Nutrition
Μέλος της American Association of Drugless Practitioners

Το άρθρο αυτό είναι απόσπασμα από το νέο βιβλίο του Μάριου Δημόπουλου «Νικήστε το Αλτσχάιμερ» (εκδ. Κάδμος, 2016)